ΟΡΑΣΗ
Το νεογνό πρέπει να μπορεί να:
- Παρατηρεί ένα φωτεινό αντικείμενο στα 25-30 εκατοστά
- Παρατηρεί να παρακολουθεί ένα αντικείμενο
Είναι η απόσταση στην οποία μπορεί να εστιάσει καλύτερα ένα νεογνό αν και συνολικά μπορεί η εστίασή του να ποικίλει. Το οπτικό σύστημα ωριμάζει σημαντικά τους πρώτους 6 μήνες της ζωής όπως και η κινητικότητα του φακού. Αρχικά το νεογνό είναι «μυωπικό» και η όραση μπορεί να κυμαίνεται από 20/200 έως 20/400. Η οπτική οξύτητα βελτιώνεται εντυπωσιακά τους πρώτους 4 μήνες της ζωής.
Αναζητεί την πηγή ενός θορύβου ή ελέγχει το περιβάλλον
Ακολουθεί ένα πρόσωπο ή και μία φωνή
Μπορεί να εκτελεί οφθαλμικές κινήσεις κυρίως οριζόντια έως 180 μοίρες, πρόσκαιρα κάθετα αλλά όχι διαγώνια, μία ικανότητα που θα ολοκληρωθεί προς το τέλος του πρώτου έτους. Όταν ένα νεογνό δεν μπορεί να εκτελεί οφθαλμικές κινήσεις ή άλλοτε να παρουσιάζει τις λεγόμενες εκκρεμοειδείς κινήσεις ή γενικότερα κινήσεις μη αναμενόμενες για την ηλικία του, πρέπει να ελέγχεται άμεσα. Πλέον υπάρχουν εξειδικευμένοι παιδοοφθαλμίατροι, που μπορούν να εξετάσουν ειδικά τα νεογνά.
Θα επιλέξει και θα αναζητήσει το πρόσωπο της μητέρας του και από τα χαρακτηριστικά του προσώπου, οι έρευνες υποδεικνύουν όταν ένα νεογνό τυπικής ανάπτυξης θα επιλέξει τα μαλλιά και τα φρύδια για να αναγνωρίσει τον κηδεμόνα του! Η επιλογή του προσώπου του γονέα είναι πλέον ολοφάνερη στους 3 μήνες ζωής περίπου.
- Ανοιγοκλείνει τα μάτια όταν ένα χέρι έρχεται απότομα μπροστά του
Πρόκειται για μία πρωτόγονη αμυντική ανταπόκριση που αποτελεί και την απόδειξη της σύγκλισης ικανοτήτων, δηλαδή της οπτικής και της κινητικής. Είναι πιο πολύπλοκη από ένα βασικό αντανακλαστικό και συνηγορεί και στην τρισδιάστατη αντίληψη αντικειμένων από το νεογνό.
Το νεογνό είναι πολύ ευαίσθητο στο φως αλλά προτιμά γενικά και τα φωτεινά αντικείμενα και χρώματα, κυρίως κόκκινο, πράσινο και κίτρινο αλλά όχι τόσο το μπλε. Φαίνεται ότι όταν το νεογνό παρατηρεί πραγματικά, καταστέλλει ελαφρά τις υπόλοιπες κινήσεις του σώματος και προσηλώνεται στιγμιαία στο αντικείμενο που παρακολουθεί. Τα χρώματα μπορούν να διακρίνονται πιο καλά μετά τους 3-4 μήνες ζωής.
Οι περίοδοι προσοχής εναλλάσσονται με περιόδους ηρεμίας , αποστροφής βλέμματος και είναι φυσιολογικές.
Η βλεμματική επαφή είναι πρώιμο χαρακτηριστικό των παιδιών κι εξαρτάται από το επίπεδο εγρήγορσής του ως νεογέννητο. Αν παρουσιάζουμε πολλές φορές το ίδιο ερέθισμα στο νεογνό, τότε αυτό, όπως και όλα τα παιδιά, θα χάσει το ενδιαφέρον του, λόγω εξοικείωσης. Η εξοικείωση αφορά όλες τις αισθήσεις κι όχι μόνο την όραση.
Αυτό δεν θα πρέπει να μας ανησυχεί, καθώς όταν εισαγάγουμε, δηλαδή παρουσιάσουμε ένα καινούργιο ενδιαφέρον αντικείμενο, το παιδί θα γυρίσει και πάλι να το δει και να το περιεργαστεί. Πρέπει πάντα όμως να είμαστε σε επιφυλακή για πιθανόν παθολογικές αντιδράσεις που μπορεί να μας οδηγήσουν σε πρώιμη ανίχνευση αναπτυξιακών διαταραχών.
Παθήσεις των οφθαλμών πρέπει να διορθώνονται και να ανιχνεύονται επειγόντως μέχρι τους 6 μήνες ζωής, αλλιώς μπορεί να διακυβεύουμε την ανάπτυξη φυσιολογικής λειτουργικής όρασης. Είναι απαραίτητο όλα τα νεογνά να εξετάζονται από παιδοοφθαλμίατρο από τη γέννηση τους.
ΑΝΗΣΥΧΟΥΜΕ ΟΤΑΝ
- Το νεογνό δεν αντιδρά σε αντικείμενα
- Δεν ακολουθεί ένα αντικείμενο
- Δεν αντιδρά σε ένα πρόσωπο ή μία φωνή οπτικά
- Δεν ανοιγοκλείνει τα μάτια όταν προσεγγίζει ένα αντικείμενο ή ένα χέρι
- Δεν εξερευνεί το περιβάλλον οπτικά.
ΑΚΟΗ
- Αλλάζει η συμπεριφορά του όταν ακούει ένα θόρυβο ή μία φωνή.
- Επιλέγει την φωνή του γονέα αντί κάποιου αγνώστου ή του εξεταστή του.
- Αναζητεί την πηγή του θορύβου όπως μία φωνή ή μία κουδουνίστρα
Η ακοή ωριμάζει νωρίτερα από την όραση, θεωρούμε ότι υπάρχει από την κύηση και συνεχίζει να αναπτύσσεται και να εξειδικεύεται τα πρώτα δέκα χρόνια της ζωής. Παρουσιάζεται υψηλός βαθμός εξειδίκευσης και διάκρισης από τις πρώτες μέρες ζωής ήδη!
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάποια παιδιά θα προτιμάνε την απορρόφηση οπτικών πληροφοριών και κάποια άλλα οπτικών πληροφοριών.
Η αντίδραση σε ήχους μπορεί να είναι κινητική, με κίνηση των χεριών ή των ματιών ή μπορεί να είναι και φωνητική με φωνή-κραυγές.
Οι ενήλικες, όπως έχει παρατηρηθεί, μιλάνε ανά 5-15 δευτερόλεπτα σε ένα νεογνό.
Οι υψηλότερου τόνου φωνές, όπως οι γυναικείες, προκαλούν καλύτερο προσανατολισμό του νεογνού προς τη φωνή. Παρατηρούμε επίσης ότι είναι πιθανότερο να κλάψουν αν ακούνε ένα άλλο βρέφος να κλαίει. Επίσης όταν ακούνε τραγούδια χορευτικά με υψηλό ρυθμό ή τόνο, τότε διατηρούνται σε εγρήγορση.
Οι χαμηλότερου τόνου φωνές, όπως οι αντρικές, ηρεμούν καλύτερα τα βρέφη. Το ίδιο συμβαίνει και με τον ήχο της καρδιάς και τα χαμηλού τόνου νανουρίσματα. Έχει παρατηρηθεί ότι τα νεογνά και τα βρέφη, ακολουθούν σταδιακά τον ρυθμό του νανουρίσματος και ηρεμούν εντέλει.
Σύντομες εκρήξεις ρυθμισμένης φωνής, μπορούν να ρυθμίσουν καλύτερα συμπεριφορικά τα παιδιά, παρά ασύγχρονες, άτακτες και παρατεταμένες φωνές, μεγάλης έντασης πχ όπως όταν θυμώνουμε.
Τα νεογνά θα παρακολουθήσουν καλύτερα φωνήεντα ή συνδυασμό συμφώνου-φωνηέντου.
Τα νεογνά θα δείξουν σταδιακά προτίμηση στην μητρική γλώσσα.
Το δωμάτιο στο οποίο θα έχουμε το νεογνό, καλό είναι να μην έχει πολύ θόρυβο, να μην είναι κοντά σε δρόμο, να υπάρχουν απαλοί θόρυβοι και μουσικές και με απαλό φυσικό κατά προτίμηση φωτισμό.
Τα νεογνά και τα βρέφη με κώφωση ολική ή μερική ή κάποιων συχνοτήτων, μπορεί να παρουσιάζονται συμπεριφορικά είτε σε υπερδιέγερση είτε νωθρά και να μας βάζουν σε υποψία κάποιας αναπτυξιακής διαταραχής. Γι’αυτό είναι απαραίτητο να εξετάζονται προληπτικά με ακουόγραμμα και κατόπιν με ακουόγραμμα ή προκλητά δυναμικά. Η εξέταση πρέπει να έχει γίνει πριν το παιδί φτάσει την ηλικία του ενός μηνός.
ΑΝΗΣΥΧΟΥΜΕ ΟΤΑΝ
- Το νεογνό δεν επιδεικνύει εγρήγορση σε ήχους
- Δεν αντιδρά σε ήχο γυρίζοντας ή κινώντας τα μάτια του
ΜΙΜΗΣΗ
Τα νεογνά θεωρείται ότι μπορούν να μιμούνται οπτικά σχεδόν από την πρώτη μέρα ζωής! Αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό με κινήσεις κυρίως της γλώσσας, προσωπικών κινήσεων αλλά και μετέπειτα των χεριών, των χειρονομιών.
Αλλά αυτή η ικανότητα έχει μεγάλο εύρος και μπορεί να παρουσιάζει διαφορές από παιδί σε παιδί, καθώς μπορεί να μιμηθούν την κίνηση αργοπορημένα, μετά την πάροδο πολλών λεπτών.
Σημειώνουμε ότι το κοινωνικό ανταποδοτικό χαμόγελο, μπορεί να παρατηρηθεί από την ηλικία των 6 εβδομάδων!
Ένα παιδί που δεν μπορεί να μιμηθεί εύκολα, χρήζει αναπτυξιακής εκτίμησης για αποκλεισμό πιθανών αναπτυξιακών διαταραχών.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
- Ομαλές μεταβάσεις από τον ύπνο στην εγρήγορση
- Μπορεί να το ηρεμήσει ο γονέας ή ο εξεταστής
- Μπορεί να ηρεμεί από μόνο του.
Παρατηρούνται έξι καταστάσεις συνειδητότητας:
Ήρεμος ύπνος, ενεργής-δραστήριος ύπνος, υπνηλία, εγρήγορση, ευερεθιστότητα και κλάμα. Ο δραστήριος ύπνος χαρακτηρίζεται από κλειστά μάτια αλλά κινήσεις του οφθαλμού, με πιθανόν τυχαίες προσωπικές κινήσεις και μη συγχρονισμένες αναπνευστικές κινήσεις.
Τις πρώτες μέρες και ώρες της ζωής ενός τελειόμηνου νεογνού, χαρακτηρίζονται από περιόδους ηρεμίας-ύπνου 3-5 ωρών και περιόδους εγρήγορσης 40-70 λεπτά. Την πρώτη μέρα μπορεί να παρατηρούνται σύντομα «ξυπνήματα» κατά τα οποία το παιδί όμως είναι ακόμα μισοκοιμισμένο. Τις επόμενες 2-3 μέρες το νεογνό ξυπνάει και τρώει περίπου κάθε 1.5 με 2 ώρες και σταδιακά με τον μητρικό θηλασμό, οι περίοδοι εγρήγορσης παρατηρούνται κάθε 2-3 ώρες.
Τα περισσότερα νεογνά θα σταθεροποιήσουν την συμπεριφορά τους και τις περιόδους εγρήγορσής τους σταδιακά, αλλά κάποια ακόμα θα παραμείνουν κάπως ανήσυχα και με ασταθείς περιόδους εναλλαγής ύπνου-ξύπνιου. Η ρύθμιση των περιόδων αυτών, μπορεί να γίνει από τον κηδεμόνα, μέσω της άμεσης ανταπόκρισης στα σημεία που μας δίνει το ίδιο το παιδί και κυρίως για την σίτισή του. Δηλαδή καλύτερα να το ταΐζετε όταν αυτό σας το υποδεικνύει, παρά να το ταΐζετε αφού αυτό κλάψει.
Κανονικά το νεογνό πρέπει να παραμένει μαζί με την μητέρα του αντί να πηγαίνει μόνο του σε ένα θάλαμο με άλλα βρέφη. Απλά καθυστερεί την προσαρμογή του νεογνού στο κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον, μετά την γέννα. Κι όχι, σπάνια θα κλάψουν όταν είναι στο δωμάτιο με τη μαμά τους...
ΘΗΛΑΣΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ
- Αναζητεί με θηλαστικές κινήσεις όταν ακουμπήσουμε το μάγουλό του
- Φέρνει το δάκτυλο στο στόμα
- Κάνει γλωσσικές κινήσεις μπρος – πίσω
- Κάνει θηλαστικές κινήσεις από μόνο του (πχ όταν πεινάει)
ΑΝΗΣΥΧΟΥΜΕ ΟΤΑΝ
- Το στόμα του νεογνού είναι σαν «νωθρό»
- Όταν δεν έχει ισχυρό θηλαστικό ανακλαστικό, δεν νιώθουμε καλά την πίεση γύρω από τη θηλή του στήθους
- Όταν δαγκώνει έντονα
