Τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού, ως η ιδανική τροφή για το νεογέννητο είναι λίγο πολύ γνωστά στις περισσότερες μέλλουσες ή εν δυνάμει μητέρες. Γνωρίζουμε ότι το μητρικό γάλα αποτελεί το ιδανικό τρόφιμο για τους πρώτους έξι μήνες ζωής του νεογέννητου παρέχοντας περίπου 65-70kcal/100ml εκ των οποίων περίπου 6-7% λακτόζη. Γνωρίζουμε επίσης ότι η περιεκτικότητα του μητρικού γάλακτος σε πρωτεΐνη μειώνεται κατά τη διάρκεια της γαλουχίας ανταποκρινόμενο στις διαφορετικές ανάγκες ανάπτυξης του βρέφους. Γνωρίζουμε τέλος ότι αποτελεί ένα λειτουργικό τρόφιμο πλούσιο σε αντιμικροβιακούς και ανοσοποιητικούς παράγοντες συμβάλλοντας έτσι στην ωρίμανση του εντερικού του βλεννογόνου και στη βελτίωση της λειτουργίας του. Αυτό που ίσως να μην είναι ευρέως γνωστό είναι ότι η περιεκτικότητα του μητρικού γάλακτος σε λίπος ποικίλλει από μητέρα σε μητέρα και ότι είναι πιθανό να διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος της τροφής που καταναλώνει η ίδια.
Πράγματι, ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν την ύπαρξη συσχέτισης Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) της μητέρας με το λιπιδαιμικό προφίλ του μητρικού γάλακτος. Το μητρικό γάλα υπέρβαρων γυναικών έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά οξέα (τα «κακά λιπαρά» που έχουν κατά καιρούς ενοχοποιηθεί για αυξημένη πιθανότητα παχυσαρκίας, αυξημένης χοληστερίνης ή μεταβολικού συνδρόμου), χαμηλότερα επίπεδα ω-3 (ιδιαίτερα σημαντικά για την ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος και του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του ματιού) καθώς και χαμηλότερη αναλογία ακόρεστων/κορεσμένων λιπαρών οξέων συγκριτικά με το μητρικό γάλα φυσιολογικών σε βάρος γυναικών.
Μελετητές οι οποίοι παρακολούθησαν για τρεις μήνες νεογνά τα οποία σιτίστηκαν αποκλειστικά με μητρικό γάλα παρατήρησαν ότι το σωματικό λίπος ήταν υψηλότερο στα νεογνά που γεννήθηκαν από υπέρβαρες μητέρες συγκριτικά με τα νεογνά των φυσιολογικών σε βάρος γυναικών. Πιθανολογείται ότι ο ΔΜΣ τη στιγμή της σύλληψης καθώς και η αύξηση του βάρους κατά τη διάρκεια της κύησης αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες ανάπτυξη του εμβρύου και εναπόθεσης σωματικού λίπους. Με άλλα λόγια είναι πιθανό η διατροφική κατάσταση της μητέρας να επηρεάζει το μεταβολικό προγραμματισμό του νεογνού4 και να συμβάλλει σε ενδεχόμενη παχυσαρκία στην μετέπειτα ζωή. Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι η υψηλότερη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά οξέα συσχετίστηκε με αυξημένο σωματικό βάρος σε ηλικία 13 μηνών. Ακόμη και η ποιότητα του λίπους πχ. trans λιπαρά έχει συσχετιστεί με αυξημένο σωματικό λίπος στα βρέφη.
Συνεπώς, η σημασία της διατροφικής υποστήριξης στη θηλάζουσα μητέρα κρίνεται εξίσου σημαντική όσο και στην περίοδο της εγκυμοσύνης. Έχει αναφερθεί μάλιστα, ότι η σύσταση του μητρικού γάλακτος σε λιπαρά διαφέρει από μέρα σε μέρα και επηρεάζεται από το είδος της τροφής που καταναλώνει η μητέρα6. Από την άλλη έχει παρατηρηθεί , ότι οι θηλάζουσες μητέρες δεν καλύπτουν τις απαιτούμενες ημερήσιες συνιστώμενες προσλήψεις βιταμινών και μετάλλων γεγονός μπορεί να υποβαθμίσει την θρεπτική αξία του μητρικού γάλακτος ή/την και είναι πιθανό να συμβάλλει σε επιβράδυνση της ανάπτυξης των βρεφών. Περιοριστική διατροφή, δίαιτα ή νηστεία κατά τη διάρκεια της γαλουχίας διαφοροποιεί, αρνητικά, την περιεκτικότητα του μητρικού γάλακτος σε ψευδάργυρο, μαγνήσιο και κάλιο7. Αντίθετα, διατροφική παρέμβαση κατά τη διάρκεια της γαλουχίας όπου το ελαιόλαδο αντικαταστάθηκε από ιχθυέλαιο (4,5g/d) έδειξε ότι τα βρέφη είχαν υψηλότερη τιμή περιμέτρου κεφαλής, μεγαλύτερη περίμετρο περιφέρειας μέσης και πιο αυξημένο ΔΜΣ σε ηλικία 2,5 ετών.
| Τι είναι σημαντικό να περιλαμβάνει το διαιτολόγιο της θηλάζουσας; | ||
| Ενέργεια | +500kcal για γαλουχία έως τους 6 μήνες και +400kcal για 7-12 μήνες γαλουχίας για φυσιολογικό ΔΜΣ | Η παχύσαρκη θηλάζουσα ίσως και να μην χρειάζεται extra θερμίδες λόγω πλεονάζοντος σωματικού βάρους. Προσοχή στις «άδειες θερμίδες» όπως καραμέλες, γλυκά, σνακς, μπισκότα, τηγανητά, αναψυκτικά, αφεψήματα με ζάχαρη. Να θυμάστε ότι όσο πιο ποιοτική είναι η διατροφή σας τότε ποιοτικότερο θα είναι και το γάλα σας. |
| Πρωτεΐνη | Περίπου 60-65γρ ημερησίως | Συστήνεται κατανάλωση 6-7 μικρομερίδων (ισοδυνάμων) ημερησίως. Προτιμήστε τα άπαχα κρέατα όπως κοτόπουλο ή ψάρι, από το κόκκινο κρέας, το αυγό ή τα όσπρια (φακές, φασόλια, αρακάς) προκειμένου να καλύψετε τις ημερήσιες ανάγκες σας. Η ποικιλία και ο συνδυασμός των πρωτεϊνών μεταξύ των γευμάτων είναι το «κλειδί» για την πρόσληψη των απαραίτητων αμινοξέων. Σε περίπτωση χορτοφαγικής θηλάζουσας απαιτείται συμπλήρωμα πρωτεΐνης για την κάλυψη των ημερήσιων αναγκών. |
| Ασβέστιο | Οι μητέρες που θηλάζουν χάνουν περίπου 3-5% του ασβεστίου κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Απαιτούνται 1000mg ημερησίως | 3 μερίδες γαλακτοκομικών προϊόντων (γάλα, γιαούρτι) ημερησίως
|
| Βιταμίνη D | Τουλάχιστον 400ΙU ημερησίως. Έχουν προταθεί και υψηλότερες τιμές (1000IU) προκειμένου την διατήρηση της καλής υγείας των οστών | Για τη σύνθεση βιταμίνης D κρίνεται απαραίτητη η έκθεση στον ήλιο. Ωστόσο, λόγω των βλαβερών συνεπειών του ήλιου η έκθεση γίνεται επιφυλακτικά και πάντα υπό την προστασία αντηλιακού φίλτρου γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τη σύνθεση της. Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία συστήνει την πρόσληψη βιταμίνης D από τα νεογνά προληπτικά ακόμη και όταν θηλάζουν. |
| Σίδηρος | 18mg ημερησίως | Προτιμήστε τα άπαχα κρέατα και συνδυάστε τα με τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη C όπως φρέσκα λαχανικά ή φρούτα (πχ. κρέας με σπανάκι και χυμό λεμονιού). |
| Φολικό οξύ | 400μg | Συστήνεται συμπλήρωμα σε κάθε γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας |
| Λίπος | 30-35% των ημερήσιων αναγκών | Συστήνεται ιδιαίτερη προσοχή στην κάλυψη της απαιτούμενης ημερήσιας πρόσληψης ω-3 λιπαρά οξέα: (200-300mg). Παρότι υπάρχει η ανησυχία ότι τα λιπαρά ψάρια είναι πιθανό να επιφέρουν κίνδυνο στην υγεία των καταναλωτών λόγω επιμόλυνσης από βαρέα μέταλλα τα οφέλη από την κατανάλωση τους είναι πολλά περισσότερα από τον αποκλεισμό τους από το διαιτολόγιο. Συστήνεται η αποφυγή κατανάλωσης ψαριών από κρύες θάλασσες όπως ξιφίας, σκουμπρί. Προτείνονται οι σαρδέλες, τα θαλασσινά, ο τόνος (πιο αραιά) και γενικότερα η εναλλαγή του είδους και η ποικιλία. |
Στις περισσότερες μητέρες με φυσιολογικό βάρος δεν απαιτείται η πρόσληψη συμπληρωμάτων διατροφής κατά τη διάρκεια της γαλουχίας.
Οι μητέρες που ακολουθούν χορτοφαγική διατροφή απαιτούν συμπλήρωση DHA ή πολυβιταμινών προκειμένου να καλύψουν τις ημερήσιες συνιστώμενες προσλήψεις
Εκτός από τη διατροφή συστήνονται 2½ ώρες φυσικής δραστηριότητας την εβδομάδα όπως περπάτημα, χορός, κολύμπι. Η άσκηση να γίνεται για τουλάχιστον 10 λεπτά αρχικά και να αυξάνεται σε ρυθμό και διάρκεια σταδιακά.
Να καταναλώνονται πολλές ποσότητες υγρών. Κυρίως νερό και να αποφεύγεται το αλκοόλ η τα ροφήματα με καφεΐνη.
Αν η έγκυος δεν επανακτήσει το σύνηθες βάρος (προ κύησης) μέσα στους πρώτους μήνες του θηλασμού τότε θα πρέπει να δώσει περισσότερη προσοχή στα τρόφιμα που καταναλώνει.
Εν κατακλείδι, η θηλάζουσα έγκυος οφείλει να δίνει ιδιαίτερη σημασία στη διατροφή της διότι ήδη από την ηλικία αυτή είναι πιθανό να δημιουργούνται οι βάσεις για μελλοντικά μεταβολικά νοσήματα. Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι οι παχύσαρκες μητέρες έχουν καθυστερημένη λακτογένεση, μικρότερη διάρκεια θηλασμού9,10 συνεπώς είναι πιθανό να δυσκολευτούν ακόμη περισσότερο στην απώλεια του βάρους που αποκτήθηκε κατά την κύηση. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να προγραμματίζεται τόσο η εγκυμοσύνη της παχύσαρκης μητέρας και να παρακολουθείται η διατροφική της κατάσταση τόσο και τη διάρκεια της κύησης όσο και του θηλασμού.
1.Nikniaz L Jr, Mahdavi R, Arefhoesseini SR, Sowti Khiabani M. Association between fat content of breast milk and maternal nutritional status and infants' weight in Τabriz, Ιran. Malays J Nutr. 2009 Mar;15(1):37-44. 2.Rocquelin G, Tapsoba S, Dop MC, Mbemba F, Traissac P, Martin-Prével Y. Lipid content and essential fatty acid (EFA) composition of mature Congolese breast milk are influenced by mothers' nutritional status: impact on infants' EFA supply. Eur J Clin Nutr. 1998 Mar;52(3):164-71. 3.Mäkela J, Linderborg K, Niinikoski H, Yang B, Lagström H. Breast milk fatty acid composition differs between overweight and normal weight women: the STEPS Study. Eur J Nutr 2011, doi: 10.1007/s00394-012-0378-5 4.Andres Α, Shankar Κ, Badger ΤΜ. Βody Fat Mass of Exclusively Breastfed Infants Born to Overweight Mothers. J Acad Nutr Diet. 2012;112:991-995. 5.Anderson AK, McDougald DM, Steiner-Asiedu M. Dietary trans fatty acid intake and maternal and infant adiposity. Eur J Clin Nutr. 2010 Nov;64(11):1308-15. 6.Scopesi F, Ciangherotti S, Lantieri PB, Risso D, Bertini I, Campone F, Pedrotti A, Bonacci W, Serra G. Maternal dietary PUFAs intake and human milk content relationships during the first month of lactation. Clin Nutr. 2001 Oct;20(5):393-7 7.Rakicioğlu N, Samur G, Topçu A, Topçu AA. The effect of Ramadan on maternal nutrition and composition of breast milk. Pediatr Int 2006, Jun;48(3):278-83. 8.Lauritzen L, Jorgensen MH, Olsen SF, Straarup EM, Michaelsen KF. Maternal fish oil supplementation in lactation: effect on developmental outcome in breast-fed infants 9.Lepe M, Bacardí Gascón M, Castañeda-González LM, Pérez Morales ME, Jiménez Cruz A. Effect of maternal obesity on lactation: systematic review. Nutr Hosp. 2011 Nov-Dec;26(6):1266-9. doi: 10.1590/S0212-16112011000600012. 10.Amir LH, Donath S. A systematic review of maternal obesity and breastfeeding intention, initiation and duration. BMC Pregnancy Childbirth. 2007 Jul 4;7:9.
