Έχει τεθεί πολλές φορές το ερώτημα εάν η κατανάλωση σοκολάτας δημιουργεί εξάρτηση. Κάποιοι κοινωνιολόγοι υποστηρίζουν πως έχουν σημειωθεί κρούσματα εθισμού στη σοκολάτα, η οποία υπήρξε κίνητρο μέχρι και για ανθρωποκτονίες. Μόλις το 1991, μάλιστα, ο Γάλλος διαιτολόγος Μισέλ Μοντινιάκ έγραψε στο βιβλίο του, Dine out an Lose Weight (σε ελληνική μετάφραση Φάτε έξω και Αδυνατίστε) : «Πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγετε τα σοκολατένια εδέσματα, γιατί η σοκολάτα είναι εθιστική ουσία. Για να συγκρατήσετε τον εαυτό σας πιείτε ένα μεγάλο ποτήρι νερό».
Η Λίντα Χένλι, πάντως, μια σύγχρονη Αμερικανίδα συγγραφέας, υποστηρίζει πως όσοι έχουν την τάση να αποκτούν εθισμούς είναι προτιμότερο να την εκτονώνουν στη σοκολάτα παρά να στρέφονται σε άλλες ουσίες πολύ πιο βλαβερές. «Η σοκολάτα δε σε κάνει χαζό και αδέξιο. Δε σε κάνει ανίκανο να χειριστείς βαριά μηχανήματα... Δε χρειάζεται να κάνεις λαθρεμπόριο σοκολάτας από το εξωτερικό ... Ακόμα κι η κατοχή σοκολάτας με σκοπό την εμπορία είναι κάτι απόλυτα νόμιμο», σχολιάζει.
Η σοκολάτα περιέχει διάφορα δραστικά συστατικά, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα με άλλες εθιστικές ουσίες. Ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Τάμπερε στη Φιλανδία, διαπίστωσαν ότι οι αυτοαποκαλούμενοι «εθισμένοι» στη σοκολάτα, εκκρίνουν περισσότερο σάλιο υπό την παρουσία σοκολάτας και επιπλέον εμφανίζουν μεγαλύτερη αρνητική διάθεση και άγχος. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι οι εξαρτημένοι στη σοκολάτα παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά του εθισμού, επειδή έχουν έντονη επιθυμία για τη σοκολάτα, μη φυσιολογικές διατροφικές συμπεριφορές και διαθέσεις.
Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ της κατανάλωσης σοκολάτας και της χρήσης ναρκωτικών, γενικά οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο «εθισμός» στη σοκολάτα δεν είναι πραγματικός εθισμός. Η σοκολάτα περιέχει δραστικές ουσίες που επηρεάζουν τη διάθεση και μάλιστα σε υψηλές συγκεντρώσεις σε σχέση με άλλες λιγότερο «ελκυστικές» τροφές, όπως για παράδειγμα το μπρόκολο. Ο συνδυασμός των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών της σοκολάτας, η γλυκύτητα της, η υφή και το άρωμα της, οι θρεπτικές και οι χημικές της ουσίες, μαζί με τις ορμονικές και τις εναλλαγές της διάθεσης, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την έντονη επιθυμία για σοκολάτα.
Οι εθιστικές ιδιότητες της σοκολάτας μπορεί να οφείλονται στην καφεΐνη και τη θεοβρομίνη που περιέχει, αλλά δεν αποκλείεται όλα αυτά να οφείλονται και σε μια άλλη ουσία, που ονομάζεται φαινυλεθυλαμίνη. Η ουσία αυτή είναι ένα είδος ενδορφίνης, η οποία προκαλεί παρόμοια αποτελέσματα με τις αμφεταμίνες. Όταν απελευθερώνονται οι ενδορφίνες μέσα στο αίμα, η διάθεσή μας βελτιώνεται και αισθανόμαστε ευφορία. Η φαινυλεθυλαμίνη υπάρχει σε φυσιολογικές τιμές στον εγκέφαλό μας. Επιστήμονες, μάλιστα, έχουν παρατηρήσει πως τα επίπεδα αυτής της ουσίας ανεβαίνουν όταν ο άνθρωπος είναι ερωτευμένος.
Όσοι αγαπούν τη σοκολάτα πρέπει σίγουρα να γνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ της ακατάσχετης λαχτάρας για σοκολάτα και του συνδρόμου στέρησης. Η λιγούρα είναι ουσιαστικά μια πολύ συγκεκριμένη ανάγκη για μια πολύ χαρακτηριστική και ευχάριστη γεύση και δεν έχει σημασία αν αυτή στρέφεται προς τη σοκολάτα ή ένα φλιτζάνι ζεστού καφέ. Συνήθως αυτές τις «λιγούρες» τις νιώθουμε λόγω άγχους και η ουσία που επιθυμούμε να γευτούμε μας βοηθά να εκτονώσουμε την αρνητική ενέργεια.
Ο εθισμός είναι η συστηματική χρήση μιας ουσίας, όπως είναι το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, η οποία στην περίπτωση που η χρήση της διακοπεί, εμφανίζονται στερητικά σύνδρομα.
Η σοκολάτα δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστεί εθιστική ουσία παρά τους αντίθετους ισχυρισμούς κάποιων.
Tuomisto T, Hetherington MM, Morris MF, Tuomisto MT, Turjanmaa V, Lappalainen R. Psychological and physiological characteristics of sweet food "addiction". Department of Clinical Physiology, Medical School, University of Tampere, Finland. Int J Eat Disord. 1999 Mar;25(2):169-75.