myDiatrofi

 Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα ονομάζονται τα τρόφιμα που παράγονται από γενετικά τροποιημένους οργανισμούς. Ο όρος γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα χρησιμοποιείται συχνότερα σε καλλιέργειες που δημιουργήθηκαν για ανθρώπινη ή ζωική κατανάλωση, χρησιμοποιώντας τις πιο σύγχρονες τεχνικές της μοριακής βιολογίας. Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί έχουν υποστεί συγκεκριμένες αλλαγές που εισήλθαν στο γενετικό τους υλικό μέσω μεθόδων της γενετικής μηχανικής.
Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα εισήλθαν στην αγορά για πρώτη φορά το 1996. Συνήθως τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα είναι προϊόντα διαγονιδιακών φυτών: η πατάτα, η σόγια, το καλαμπόκι, το ρύζι, το βαμβάκι κ.ά. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει και καλλιέργεια ζαχαρότευτλου, αλευριού, μελιτζάνας, παπάγιας, κανόλας, ντομάτας, φακής, πεπονιού και αλφα-άλφας. Ζωικά προϊόντα έχουν επίσης αναπτυχθεί, αν και κανένα από αυτά δεν κυκλοφορεί προς το παρόν στην αγορά.
Τα τρόφιμα που παράγονται με αυτό τον τρόπο έχουν αντιμετωπίσει κριτική με διάφορες αιτιολογίες, που σχετίζονται με την ασφάλεια, την οικολογία και οικονομικά ζητήματα που εγείρει το γεγονός πως οι οργανισμοί αυτοί υπόκεινται στη νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Πλεονεκτήματα
Ο πληθυσμός του πλανήτη ξεπέρασε τα 6 δισεκατομμύρια και αναμένεται φθάσει μεταξύ 7,5 και 10,5 δισεκατομμυρίων το έτος 2050. Η εξασφάλιση επαρκούς εφοδιασμού τροφίμων λόγο της αύξησης του πληθυσμού θα είναι μια μεγάλη πρόκληση για τα επόμενα χρόνια. Τα μεταλλαγμένα τρόφιμα υπόσχονται:

• Τρόφιμα ανθεκτικά στα παράσιτα και τις αρρώστιες κι έτσι οι γεωργοί να μπορούν να έχουν μεγάλη παραγωγή, δίχως απώλειες.
• Μειωμένη χρήση χημικών ζιζανιοκτόνων. Οι αγρότες χρησιμοποιούν τόνους εντομοκτόνων για να προστατεύσουν την σοδειά τους.
• Αντοχή σε ασθένειες διότι πολλοί ιοί, μύκητες και τα βακτήρια που προκαλούν ασθένειες των φυτών.
• Αντοχή και προστασία από το κρύο (π.χ. καπνός και πατάτα).
• Αντίσταση στην ξηρασία και στην αλμυρότητα του νερού όπως σε χώρες με λιγοστή καλλιεργήσιμη γη (π.χ. οι χώρες της Αφρικής)
• Καταπολέμηση του υποσιτισμού. Ο υποσιτισμός εξακολουθεί να είναι ένα τεράστιο πρόβλημα για τις χώρες του λεγόμενου τρίτου κόσμου, όπου οι άνθρωποι δεν μπορούν να θρέψουν τους ίδιους και τις οικογένειές τους. Η φτώχεια αναγκάζει τους ανθρώπους να τρέφονται με λίγες αποκλειστικά τροφές, μην παίρνοντας όλες τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες. Αυτό έχει σαν συνέπεια πολλά προβλήματα υγείας. Για παράδειγμα πολλές περιοχές της νοτιοανατολικής Ασίας, τρέφονται αποκλειστικά με ρύζι. Το ρύζι δεν παρέχει όλες τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες. Η βιταμίνη Α που είναι σημαντική για την λειτουργία των ματιών βρίσκεται σε πολύ χαμηλές, μη επαρκής, ποσότητες. Αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλος αριθμός ανθρώπων με προβλήματα όρασης στην περιοχή. Το Ελβετικό Ινστιτούτο Βιοτεχνολογίας δημιούργησε ένα είδος "χρυσού ρυζιού", όπως το ονομάζει, με υψηλή περιεκτικότητα σε β-καροτίνη (βιταμίνη Α).
• Φαρμακευτική. Τα εμβόλια και τα φάρμακα έχουν υψηλό κόστος παραγωγής και συνήθως απαιτούν ειδικές αποθήκες για να διατηρηθούν, συνθήκες που είναι πολύ δύσκολες σε χώρες του τρίτου κόσμου. Οι επιστήμονες προσπαθούν να αναπτύξουν εμβόλια και αντιβιοτικές ουσίες σε φαγώσιμη μορφή, π.χ. μέσα σε ντομάτες και πατάτες.
• Βιοκαθαρισμός της μολυσμένης γης. Η μόλυνση του εδάφους είναι ένα έντονο πρόβλημα σε πολλές περιοχές. Οι επιστήμονες προσπαθούν να δημιουργήσουν ειδικά είδη δέντρων (λεύκες) που θα καθαρίζουν την γη από το μολυσμένο με βαρέα μέταλλα χώμα.

Μειονεκτήματα
Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι.

• Βλάβες σε άλλους οργανισμούς. Πριν από μερικά χρόνια δημοσιεύτηκε μια έρευνα από το περιοδικό "Nature" ότι, η γύρη από ένα μεταλλαγμένο καλαμπόκι σκότωνε κατά χιλιάδες το είδος πεταλούδας μοναρχών (Plexippus Danaus). Η συγκεκριμένη πεταλούδα τρέφεται με γαλακτώδη φυτά και όχι με καλαμπόκι. Η γύρη όμως από το μεταλλαγμένο καλαμπόκι μεταφέρθηκε, με την βοήθεια του ανέμου, σε διπλανές εκτάσεις όπου υπήρχαν φυτά, με τα οποία τρέφεται η πεταλούδα, προκαλώντας τον θάνατό τους. Δυστυχώς, κάτι παρόμοιο μπορεί να γίνει με οποιοδήποτε είδος και να προκαλέσει ζημιά στην υγεία ολόκληρων ανυποψίαστων πληθυσμών.
• Εξασθενημένη δράση εντομοκτόνων και ζιζανιοκτόνων. Πολλοί φοβούνται πως, όπως τα κουνούπια απέκτησαν ανθεκτικότητα σε ισχυρά εντομοκτόνα (όπως το DDT), έτσι και τώρα σιγά-σιγά η ίδια η φύση, μέσω της βιολογικής επιλογής, θα δημιουργήσει υπερφυσικά έντομα ή ζιζάνια που δύσκολα θα μπορούν να καταπολεμηθούν.

Κίνδυνοι για την υγεία του ανθρώπου.

• Αλλεργίες. Πολλά παιδιά στις ΗΠΑ και την Ευρώπη έχουν αναπτύξει επικίνδυνες αλλεργίες σε μεταλλαγμένους ξηρούς καρπούς και άλλες τέτοιες τροφές. Υπάρχει πιθανότητα η εισαγωγή συγκεκριμένων γονιδίων σε τροφές, να προκαλέσει αλλεργικά σοκ σε άτομα που είναι επιρρεπή σε συγκεκριμένες αλλεργίες. Μια πρόταση για την εισαγωγή ενός γονιδίου από ένα Βραζιλιάνικο είδος καρυδιού στην σόγια, εγκαταλείφθηκε επειδή υπήρχε φόβος αλλεργικών επιπλοκών.
• Άγνωστες συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία. Υπάρχει αυξημένος προβληματισμός για την εισαγωγή ξένων γονιδίων σε τροφές, λόγω των ανεπιθύμητων αντιδράσεων στην ανθρώπινη υγεία. Έρευνες σε ποντίκια έχουν δείξει απρόσμενες επιπλοκές και αλλοιώσεις σε όργανα των ζώων που τρέφονταν με μεταλλαγμένες ζωοτροφές.
• Ακόμη, η πρόσληψη αντιβιοτικών ουσιών στον ανθρώπινο οργανισμό, μέσω των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, προκαλεί την αύξηση της ανθεκτικότητάς του σε αυτές. Αυτό έχει ως συνέπεια την αναποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών στον οργανισμό, όταν αυτό είναι αναγκαίο π.χ. στην ανάρρωση κάποιας ασθένειας.

Τι συμβαίνει σήμερα
Μη κυβερνητική οργάνωση σημειώνει ότι το 2013 "18 εκατομμύρια αγρότες καλλιεργούσαν γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα σε 27 χώρες". Ο αριθμός των καλλιεργητών αυτών αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 1% του συνόλου των αγροτών παγκοσμίως. Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Υπηρεσίας για την απόκτηση αγροβιοτεχνολογικών εφαρμογών (Isaaa), η οποία δημοσιεύει μια ετήσια έκθεση στην οποία βασίζονται οι Φίλοι της Γης, το 2012 καλλιεργούνταν γενετικά τροποποιημένα είδη σε 28 χώρες. Οι χώρες αυτές ήταν 29 το 2011 και 25 το 2008. Ορισμένες χώρες διέκοψαν ή ανέστειλαν αυτές τις καλλιέργειες, όπως η Πολωνία και η Αίγυπτος.

Η συνολική έκταση των καλλιεργειών πάντως συνεχίζει να αυξάνεται, φτάνοντας το 1,75 δισεκατομμύριο στρέμματα το 2013, κυρίως λόγω της επέκτασής τους σε αναδυόμενες χώρες όπως η Βραζιλία. Στις καλλιέργειες αυτές κυριαρχούν τέσσερα φυτά: η σόγια, ο αραβόσιτος, το βαμβάκι και η κράμβη. Άνω του 99% των προϊόντων αυτών είναι ανθεκτικά στα ζιζανιοκτόνα, στα έντομα ή και στα δύο. Το 80% των καλλιεργειών είναι συγκεντρωμένο σε έξι χώρες: στις ΗΠΑ (40%), τη Βραζιλία (23%), την Αργεντινή (14%), την Ινδία (6%), τον Καναδά (6%) και την Κίνα (2%).

Ένα πολύ μικρό ποσοστό προέρχεται από χώρες της Ευρώπης όπου το 2013 οι καλλιέργειες αυτές έφταναν το 1,480 εκατομμύριο στρέμματα. Τη μερίδα του λέοντος παρήγε η Ισπανία (1,360 εκ. στρέμματα) και ακολουθούν η Πορτογαλία, η Τσεχία, η Ρουμανία και η Σλοβακία. Στην Αφρική, μόνο τρεις χώρες παράγουν γενετικά τροποποιημένα είδη: η Νότια Αφρική, η Μπουρκίνα Φάσο και το Σουδάν. Ο αριθμός των χωρών όπου καλλιεργούνται γενετικά τροποποιημένα είδη έχει μειωθεί ελαφρά, όμως η επιφάνεια που καταλαμβάνουν οι εκτάσεις με τέτοιες καλλιέργειες αυξάνεται διαρκώς, υποστηρίζει μια έκθεση της διεθνούς ομοσπονδίας των Φίλων της Γης που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα.

Στην Ασία, βαμβάκι ανθεκτικό στα έντομα καλλιεργείται στην Ινδία, την Κίνα, το Πακιστάν και τη Μιανμάρ ενώ στις Φιλιππίνες καλλιεργείται γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι.

"Πράσινο φως" στα μεταλλαγμένα στην Ελλάδα
Άνοιξε ξανά ο φάκελος των μεταλλαγμένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά από τέσσερα χρόνια, ενώ οι συζητήσεις έχουν παγώσει από το 2012. Με οδηγία του 2001, η Ευρώπη μπορεί να απαγορεύσει την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών μόνο για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος ή δημόσιας υγείας. Έπεσε στο συμβούλιο των υπουργών Περιβάλλοντος της Ένωσης το τείχος της απαγόρευσης των καλλιεργειών γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (φυτών) στις χώρες - μέλη της Ένωσης. Με τη συμβολή του προεδρεύοντος υπουργού Περιβάλλοντος, Γ. Μανιάτη, ανοίγει ο δρόμος για διαπραγματεύσεις μεταξύ του κάθε κράτους - μέλους με τις πολυεθνικές των μεταλλαγμένων φυτών για να επιτραπεί η καλλιέργειά τους, μια απόφαση που αναμένεται να υιοθετηθεί οριστικά γύρω στα τέλη του 2014, επί ιταλικής προεδρίας, ώστε να υιοθετηθεί το νομικό κείμενο, δηλαδή να υπάρξει συμφωνία και να προετοιμαστεί η υιοθέτηση από την ΕΕ της σχετικής νομοθεσίας.
Τα τέσσερα γενετικά τροποποιημένα φυτά που έχουν λάβει την έγκριση καλλιέργειας τους στο ευρωπαϊκό έδαφος είναι: το καλαμπόκι ΜΟΝ810 της αμερικανικής πολυεθνικής Monsanto, δύο ακόμη καλαμπόκια, το ΒΤ176 και Τ25, καθώς και μία ποικιλία πατάτας, η Αμφλόρα. Άλλες μεγάλες αμερικανικές πολυεθνικές τροφίμων, όπως η Ντοπόν ντε Νεμούρ, έχουν υποβάλει αιτήσεις έγκρισης για καλλιέργεια επτά ακόμη μεταλλαγμένων φυτικών οργανισμών.

Δεν έχει ξεκαθαριστεί ακόμα αν τα μεταλλαγμένα είναι επικίνδυνα για την υγεία μας διότι υπάρχουν αμφισβητούμενες έρευνες οι οποίες άλλες λένε ότι είναι επικίνδυνα για την υγεία και για το περιβάλλον άλλες λένε όχι. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, η σήμανση των προϊόντων που περιέχουν μεταλλαγμένα συστατικά είναι υποχρεωτική. Αυτό σημαίνει ότι στην ετικέτα πρέπει να αναγράφονται τα εξής: «Περιέχει ή προέρχεται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς» ή «αυτό το προϊόν παράγεται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς» για παράδειγμα λεκιθίνη σόγιας Γ.Τ.Ο.
Έρευνες της Greenpeace δείχνουν ότι στη χώρα μας κυκλοφορούν γαλακτοκομικά είδη που περιέχουν ίχνη από μεταλλαγμένα συστατικά εξαιτίας των εισαγόμενων ζωοτροφών, χωρίς αυτό να αναγράφεται στη συσκευασία τους. Ωστόσο, τελευταία αρκετές εταιρείες έχουν δεσμευτεί ότι θα αλλάξουν την πολιτική τους και θα χρησιμοποιούν μόνο ντόπια υλικά που δεν περιέχουν ΓΤΟ.